بسم اللّه الرّحمن الرّحيم

و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين  و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين

مَرهَم

توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین 

به نام نامی سر؛ بسمه تعالی سر ...

جسم، مرکب روح است و اقتضای سفرهای عاشقانه نیز این است که این مرکب، همراه و راهوار باشد. لذاست که در شور سفری چون پیاده‌روی اربعین نیز چاره‌ای از تیمار این مرکب نیست تا در خدمت روح مشتاق باشد و نه مانع طریق او.

این وجیزه بر اساس تجربیات طبی سال‌های گذشته؛ خاطرات دل‌انگیز سفر اربعین و با نگاهی به تجربیات صاحب‌نظران طبّ سنّتی کشور نگاشته شده است؛ امید که مرهم جراحت‌های جسم عاشقان اباعبدلله‌الحسین-علیه‌السّلام- باشد.

در این مختصر تنها به توصیه‌های طبّی از منظر طبّ سنّتی ایران پرداخته شده و موضوعات اخلاقی، امنیتی و مانند آن به اهل آن احاله شده است.

بنای این نوشتار بر سادگی و ایجاز است و توصیه‌های آن بر مبنای اصولی چون سادگی اجرا و تجربه تأثیرگذاری مناسب انتخاب شده‌اند. طبیعتا هر شخص با توجه به نوع مشکلات خود؛ سلیقه شخصی و امکاناتش می‌تواند انتخاب هایی از بین این توصیه‌ها داشته باشد.

در نگاه نخست ممکن است از تعدّد داروها و نسخه‌های طرح شده احساس سنگینی بار شود امّا چنان که گذشت، این نسخه‌ها قابلیت گزینش شخصی دارند؛ برخی داروها و خوراکی‌ها عمومی‌ترند و بهتر است همه، آنها را به همراه داشته باشند و بعضی، بر اساس نیاز زائر انتخاب خواهند شد. مضاف بر اینها، در سفر گروهی می‌توان موارد لازم را برگزید و بین افراد گروه تقسیم کرد تا هیچ کس گران‌بار نگردد.

خواست این حقیر از خوانندگان این است که مرا از دعای خویش و خود را از دعای خوانندگان بعدی محروم ننمایند و در این مدّت کوتاه، آن را در عالم مجاز به واقعان طریق عاشقی برسانند.

امید که این ران ملخ، مورد قبول حضرت سلیمان‌پناهی ولی عصر(عجّل الله تعالی فرجه الشّریف) که هر بامداد و شباهنگام بر مصیبت جدّ غریبش- علیه‌السّلام- خون می‌گرید قرار گیرد.

« يا أَيُّهَا الْعَزيزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبِضاعَةٍ مُزْجاةٍ فَأَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنا إِنَّ اللَّهَ يَجْزِي الْمُتَصَدِّقين»^[1] 

توصیه‌های عمومی

1- سبک‌بار سفر کنید و از بردن وسایل اضافه و غیرضروری خودداری کنید.

2- از چند ماه قبل از سفر، به درمان بیماری‌ها و توان افزایی خود مشغول شوید و عادات نامطلوب و مزاحم در سفر- به ویژ مصرف دخانیات- را ترک کنید.

3- غفلت از سلامت دندان‌ها ممکن است در سفر شما را دچار مشکل کند. معاینه دهان و دندان قبل از سفر را فراموش نکنید.

4- پس از استفاده از سرویس‌های بهداشتی و قبل از غذا خوردن، دست‌ها را با آب و صابون بشویید. اگر برایتان مقدور است، مایع دستشویی یا خمیر صابون در کوله خود داشته باشید.

5- آهسته و با قدم های کوتاه حرکت کنید.

6- ترجیحا در ساعات اولیه روز قسمت بیشتری از مسیر مورد نظر را بپیمایید و در ساعات میانی و همراه با تابش آفتاب، کمتر به خود فشار بیاورید.

7- استراحت متناوب در حین پیاده روی، استراحت یک ساعته بعد از ناهار، قطع پیاده‌روی در یک تا دو ساعت قبل از غروب آفتاب و استراحت کامل شبانه از ضروریات این سفر هستند.

8- از عطر مناسب استفاده کنید. این کار باعث نشاط‌افزایی و تقویت جسمی و روحی خود و اطرافیانتان شده بوهای نامطلوب را نیز پنهان می‌کند.

9- داروهای مصرفی خود- به ویژه داروهای روان پزشكی، صرع، فشار خون، بیماری‌های قلبی‌ و دیابت- را به اندازه کافی- و ترجیحا کمی بیش از نیاز- همراه داشته باشید. یادتان باشد بلافاصله قبل از سفر اربعین وقت مناسبی برای ترک یا کاهش مصرف داروهای شیمیایی نیست.

10-         نسخه داروهای مصرفی را به همراه داشته باشید تا در صورت نیاز بتوان آنها را از داروخانه‌های عراق تهیه کرد. از پزشک خود بخواهید نام ژنریک و علمی داروها را بنویسد و از نوشتن نام تجاری آنها خودداری کند تا در تهیه آنها دچار مشکل نشوید. البته به همراه داشتن نسخه برای پیشگیری از مشکلات مربوط به بازرسی‌های لب مرز هم مهم است.

11-        وسایلی مانند عینک طبّی، سمعک، عصا و ... را هرگز فراموش نکنید. ترجیحا- و به ویژه در مکان‌های شلوغ- از بند عینک استفاده کنید. آوردن یک عینک ذخیره را هم مدّنظر داشته باشید.

12-        در ساعات میانی روز و تابش آفتاب و نیز در صورت وزیدن باد، از عینک آفتابی-یا کلاه لبه‌دار- و ضدّآفتاب‌های مناسب استفاده کنید. در صورت نیاز، ماساژ یک پماد ویتامین AD ساده هم مشکل شما را حل می‌کند.

13-        در طول مسیر از لباس های نخی، گشاد و راحت استفاده کنید.

14-        از افراط در مصرف چای و قهوه‌های غلیظ و پررنگ و پرشکر عراقی پرهیز کنید. از ایشان بخواهید برای شما چای کم‌رنگ بریزند.

خستگی، گرفتگی و کوفتگی عضلات؛ دردهای مفصلی

1- کفش طبی دارای پاشنه نرم، مناسب‌ترین كفش برای پیاده روی است تا به کمر فشار زیادی وارد نشود. پاشنه بلند کفش یا کفی نازک آن از عوامل مستعدکننده مشکلات عضلانی- مفصلی در طول سفر است.

2-  چون در طول سفر پاها ورم می‌کنند بهتر است از کفش بند‌دار استفاده شود تا فشار کمتری به پاها وارد شود.

3- از مدّتی قبل از سفر به طور منظم و افزاینده پیاده روی کنید.

4- بدون عجله پیاده‌روی کنید. طول زمان پیاده‌روی را بیشتر و مسافت طی شده هر روز را کمتر تنظیم کنید. پیاده روی با شتاب و زیاد در روز اول موجب گرفتگی شدید عضلات خواهد شد.

5- سرعت راه رفتن خود را کم و طول گام‌های خود را کوتاه کنید.

6- اگر احساس خستگی زیاد، تعریق بیش از حد، طپش قلب یا افت فشار داشتید؛ پیاده‌روی را قطع کنید و بعد از چند دقیقه استراحت به آرامی مسیر را ادامه دهید.

7- بسته به قوای بدنی خود، در فواصل منظم، استراحت‌های کوتاهی در حین پیاده روی داشته باشید.

8- سعی کنید وسایلتان به اندازه ای باشد که همه آنها در کوله جای بگیرند. حمل وسیله اضافی با دست، به شانه و ستون فقرات فشار می آورد.

9- هر شب، عضلات خود- به ویژه عضلات ساق پا، مچ پا و کمر- را با یک روغن مناسب ماساژ دهید. این کار را حتّی اگر احساس درد و کوفتگی هم ندارید انجام دهید. روغن زیتون، بابونه، سیاهدانه و ... روغن‌های مناسبی برای این کار هستند.

10-        درصورت ضرورت از مچ‌بند، ساق‌بند یا زانو‌بند استفاده کنید. انواع پشمی برای این کار مناسب‌ترند.

11-        یکی از بدترین چیزها برای عضلات و مفاصل قرار گرفتن آنها در معرض سرماست؛ به ویژه اگر عرق کرده باشند. در طول مسیر پوشش مناسب و گرم داشته باشید و در وقت استراحت و باز کردن کوله و نیز پس از استحمام به شدت مراقبت کنید که در معرض باد یا سرما قرار نگیرید.

12-        در صورت امکان، شب‌ها دوش آب گرم بگیرید و عضلات خود را زیر آب گرم ماساژ دهید.

13-        ماساژ و نگه‌داشتن پاها در آب‌نمک گرم در تقویت عضلات بسیار مفید است.

14-        اگر امكان دارد شب‌ها به هنگام خواب، پاها کمی بالاتر از سطح بدن قرار گیرند.

15-        تعویض یا شستشوی مرتب جوراب‌ها به کاهش خستگی پاها کمک می‌کند.

کمردرد، دردهای سیاتیکی

1- موارد ذکر شده در بند فوق را رعایت کنید.

2- قبل از سفر، عضلات کمر، باسن و ران‌ها را تقویت کنید.

3- حتما در طول پیاده روی، کمر خود را با شال یا گن پشمی، محکم ببندید.

4- از کوله استاندارد استفاده کنید و بندهای کمری کوله را محکم ببندید.

5- در صورت امکان هر روز مقداری زنجبیل را در آب گرم حل کرده میل کنید.

6- از مصرف غذاهای سردی به شدّت پرهیز کنید.

7- استفاده از عصا یا چوب‌دستی به هنگام پیاده‌روی را فراموش نکنید.

8- در صورت تشدید کمردرد و به ویژه درد در مسیر عصب سیاتیک، علاوه بر مراجعه پزشکی، سعی کنید بخشی از مسیر را با ماشین طی کنید. در این تصمیم‌گیری عاقلانه عمل کنید و مطمئن باشید که حضرت ارباب، علیه السّلام، از نیت شما باخبرند و انشاءالله اجر پیاده روی کامل را به شما هبه خواهند نمود.

سوءهاضمه، نفخ، ترش کردن

1- اگر دچار مشکل گوارشی هستید قبل از سفر نسبت به درمان آن اقدام کنید.

2- تا گرسنه نشده اید سراغ خوردن نروید.

3- بسم الله در ابتدای غذا و شکر در پایان آن را فراموش نکنید.

4- در ابتدا و انتهای غذا کمی نمک مزّه کنید.

5-  غذا را خوب بجوید.

6- از درهم خوری و پرخوری پرهیز کنید.

7- از خوردن آب، دوغ، نوشابه، ماست، ترشی، سالاد و سایر مخلفات به همراه غذا خودداری کنید.

8- بعد از غذا و تا سبک شدن معده، از خوردن چیزهایی مانند چای و میوه بپرهیزید.

9- با دیدن غذاهای خوشمزه در هر موکبی به سراغ آنها نروید. سعی کنید تا می شود همان عادت سه وعده غذا را رعایت کنید و در صورت گرسنگی و ضعف در فواصل وعده‌ها، از تنقلات خام، عسل، خرما و ... استفاده کنید.

10-        از خوردن برخی غذاهای بسیارچرب یا بسیار تند عراقی بپرهیزید. فلافل، حمص، کوبیده و خورش‌های عراقی حاوی نخود و لوبیا و شلغم احتمالا شما را اذیت خواهند کرد.

11-        کمی زیره یا تخم کرفس یا تخم رازیانه یا انیسون یا سیاهدانه یا زنیان یا نعناع خشک یا شوید خشک یا گلپر یا ... به همراه داشته باشید و بعد از صرف غذا یک قاشق چایخوری از آنها را به آهستگی بجوید. اگر خیلی گرم مزاج هستید می‌توانید از سماق به همراه ادویه فوق استفاده کنید.

12-        خوردن یک قاشق مرباخوری عسل بعد از وعده‌های غذایی بسیار کمک کننده است.

13-        سعی کنید بعد از صرف غذا تا سبک شدن معده از پیاده روی خودداری کنید. در صورتی که این کار مقدور نیست، یک ساعت نخست بعد از غذا را آهسته تر گام بردارید.

14-         غذاهای ایرانی به ذائقه ما ایرانی‌ها سازگارترند. در صورت امکان در موکب‌های ایرانی مسیر، غذا میل کنید.

پیشگیری از تهوّع، استفراغ و مسمومیت‌های غذایی

1-  موارد بند فوق را رعایت کنید.

2- سعی کنید همراه غذا از پیازی که میزبان می‌آورد-یعنی پیاز همان منطقه- استفاده کنید.

3- درصورت امکان با غذا مقداری آب لیموترش تازه استفاده کنید.

4- روزی دو سه برگ تازه اوکالیپتوس را به آرامی بجوید.

5- اگر برایتان مقدور است مقداری از آب محل زندگی را در یک بطری شیشه‌ای تمیز با خودتان ببرید و در هر منزل، کمی از آن را با آب آن محل مخلوط و میل کنید تا از آب به آب شدن جلوگیری کنید.

اسهال

1- یک قاشق مرباخوری اسفند را قورت دهید. اگر برایتان سخت است؛ اسفند را در یک استکان آب جوش ریخته ده دقیقه درب آنرا با نعلبکی پوشانده و سپس صاف و میل کنید. بهتر است این دم‌نوش را با کمی عسل شیرین کنید.

2- جویدن یا دم‌نوش نعناع، پونه، آویشن، بابونه و ... هم در درمان اسهال مناسب است.

3- به همراه داشتن کمی کشک خشک و مکیدن آن در این مواقع خیلی خوب است.

4- اگر سابقه این مشکل را در سفرهای مشابه دارید، مقداری بارهنگ را نیم کوب کرده و کمی بو بدهید و همراه خود ببرید و در صورت بروز اسهال، در طول روز چند قاشق چایخوری از آن را میل کنید.

یبوست

خود پیاده‌روی یک درمان مناسب برای یبوست است ولذا خیلی از کسانی که در حالت عادی دچار یبوست هستند در این سفر ‏ممکن است مشکلی نداشته باشند. با این حال این توصیه ها را به یاد داشته باشید:

1- از حبس ادرار و مدفوع خودداری کنید. طبیعتا نظافت بسیاری از سرویس‌های بهداشتی مسیر مطابق عادات ما نیست. کمی کوتاه بیایید و در مواقع ضروری نسبت به قضای حاجت اقدام کنید.

2- هر شب 5 عدد انجیر خشک را در کمی آب بخیسانید و صبح ناشتا میل کنید. اگر مزاج گرمی دارید می‌توانید از خیسانده آلو هم استفاده کنید.

3- اگر خاکشی همراه دارید، صبح ناشتا یک قاشق غذاخوری از آن را با یک حبّه قند در یک لیوان آب جوش ریخته داغ داغ- مثل چای- کنید.

4- با غذای خود چند قاشق روغن زیتون میل کنید.

5- صبح ناشتا روغن زیتون را در جهت عقربه‌های ساعت، چهل بار روی ناف و اطراف آن(به شعاع یک وجب خودتان) ماساژ دهید.

6-  مصرف برنج را به حداقل برسانید.

7- در طول مسیر از غذاهای آبکی مثل انواع شورباهای عراقی و نیز سبزی، کاهو و میوه‌های مناسبی که در بعضی از موکب‌ها توزیع می شود استفاده کنید.

ضعف، افت قند، افت فشار

1- هر یکی دو ساعت، یک قاشق مرباخوری عسل را در دهان بگذارید و صبر کنید تا خودش به آرامی آب شود.

2- بادام و شکر را مساوی پودر کنید و در موارد لازم میل کنید. اگر مزاج سردی دارید می‌توانید کنجد و پودر نارگیل را هم به این ترکیب اضافه کنید. می‌توانید در این ترکیب و ترکیب‌های مشابه به جای شکر از عسل استفاده کنید.

3- ترکیبی از مغزها و به ویژه بادام؛ نخودچی؛ کشمش یا مویز؛ انجیر خشک؛ خرمای خشك‏ و ... همراه داشته باشید و در طول مسیر، آهسته و پیوسته و با جویدن زیاد میل کنید؛ مثلا یک مغز بادام در طول یک ربع پیاده روی.

4- از مصرف سردی‌ها مثل ماست و دوغ و نیز نوشابه پرهیز کنید.

5- درصورت ضعف زیاد، در وعده صبحانه یکی دو عدد تخم مرغ میل کنید. همچنین برای وعده های دیگر سعی کنید از غذاهای حاوی گوشت گوسفند استفاده کنید. اگر مشکل خاصی ندارید از غذاهای چرب‌تر و مقوی‌ترعراقی ها مانند خوراک کله پاچه، خوراک قلم گاو و حمص هم استفاده کنید.

سرماخوردگی

1- قبل از سفر، بیماری‌هایی مانند سینوزیت و آلرژی فصلی را درمان کنید.

2- اگر زیاد سرما می‌خورید قبل از سفر خود را تقویت کنید. ورزش روزانه و استفاده از خوراکی‌های مقوی به ویژه مصرف روزانه شربت آب+عسل+آب لیموترش برایتان مفید است. ادامه مصرف این شربت در طول سفر هم بسیار خوب است.

3- با تشخیص متخصص طبّ سنّتی، برخی از این افراد از انجام حجامت عام در جهت تقویت سیستم ایمنی خود نفع زیادی خواهند برد.

4- لباس مناسب و گرم به تن داشته باشید و فریب هوای پاییزی نسبتا گرم عراق را نخورید. به ویژه صبح زود و هنگام غروب به این مساله دقت بیشتری داشته باشید. اگر در حین پیاده‌روی احساس گرمای زیادی کردید کمی از لباس خود کم کنید اما نه در حدی که در پوستتان احساس خنکی زیادی بکنید.

5- هنگامی که عرق کرده اید یا پس از استحمام، در  معرض سرما و هوای آزاد قرار نگیرید. پس از درآوردن کوله، معمولا تمام پشت شما عرق کرده است و این زمان احتمال سرماخوردگی بسیار زیاد است.

6-  به هیچ وجه دوش آب سرد نگیرید.

7- محافظت از سر، شانه‌ها، گلو و پاها در برابر سرما مهم‌تر از سایر نقاط بدن است. استفاده از کلاه یا عرق‌چین یا چفیه یا وسایل مشابه و جوراب مناسب نخی را حتی به هنگام خواب هم فراموش نکنید.

8- درصورت امکان در طول مسیر- به ویژه در صورت مواجهه با باد یا گردوخاک- از ماسک استفاده کنید. باز هم در صورت امکان، ماسک را روزانه تعویض کنید.

9- در هنگام عرق کردن و تشنگی زیاد از مصرف نوشیدنی‌های خیلی خنک اجتناب کنید. در این حالت، پس از کمی استراحت و کاهش دمای بدنتان، آبِ کمی خنک را کم کم و جرعه جرعه بنوشید.

10-        جویدن روزانه مقداری نعناع خشک یا چند برگ تازه اوکالیپتوس، دستگاه گوارش و تنفسی شما را پاکیزه نموده از سرماخوردگی پیشگیری می‌کند.

11-        در صورت امکان هر روز مقداری عسل مصرف کنید.

12-        اگر سرما خوردید می‌توانید این اقدامات را انجام دهید:

a.  تا درمان کامل سرماخوردگی از مصرف غذاهای سنگین و چرب، تند و ترش خودداری کنید.

b.  از نعناع یا اوکالیپتوس روزی چند بار استفاده کنید. به این صورت که یا آنها را بجوید یا مقداری از آنها را خرد کرده داخل یک لیوان آب جوش ریخته روی آن را با نعلبکی پوشانده بعد از ده دقیقه میل کنید. می توانید قبل از سفر مقداری بابونه(یا آویشن یا نعناع) را با مقدار مساوی گل خطمی(یا پنیرک یا بنفشه) مخلوط و پودر کنید و در طول سفر به صورت دمنوش فوق‌الذکر مصرف کنید. این نوشیدنی، هم در پیشگیری و هم در درمان سرماخوردگی مفید است.

c.  در صورت امکان، سینوس‌ها، بینی، گلو و سرشانه‌ها را با روغن بابونه یا زیتون یا سیاهدانه یا ... ماساژ دهید. اگر چرک به قفسه سینه هم ریخته است، آن‌جا را هم ماساژ دهید.

d.  در صورت آبریزش بینی، چکاندن قطره‌ای آب لیموترش تازه یا روغن‌های فوق در سوراخ‌‏های بینی، آبریزش را تخفیف می دهد.

13-        غرغره و استنشاق آب نمک، هم در پیش‌گیری و هم در درمان سرماخوردگی و گلو درد مفید است. یک قاشق چای خوری سرخالی نمک را داخل یک لیوان آب جوش ریخته و بعد از ولرم شدن از هر دو سوراخ بینی استنشاق کنید.( از داخل بینی آب را به سمت حلق و دهان هدایت کنید تا از دهان خارج شود. برای این‌کار نباید آب نمک را با فشار زیاد (مکش قوی) داخل بینی بکشیم، بلکه با حرکت دادن صورت رو به بالا و پشت، آب را از سوراخ بینی به حلق هدایت می‌کنیم.) مقداری از این آب نمک را غرغره کنید. در حال صحّت یا ابتلا به بیماری، روزی دو سه بار این کار را تکرار کنید. افزودن کمی آب‌لیموترش به این محلول اثر آن را قوی‌تر می کند.

14-        برای پیشگیری از سرماخوردگی، قبل از خروج از حمام، از مچ پا به پایین را با آب سرد بشویید.

15-        هنگام عطسه و سرفه، جلوی دهان و بینی خود را بگیرید.

عرق‌سوز شدن

این مشکل در افراد فربه به ویژه اگر مزاج گرمی داشته باشند زیاد دیده می‌شود.

برای پیش‌گیری و درمان این مشکل:

1- از لباس زیر نخی و گشاد استفاده کنید.

2- روزی یکی- دو بار در دستشویی یا حمام ناحیه کشاله ران را با آب و صابون شستشو دهید و سپس کاملا خشک کنید.

3- مالیدن روغن بنفشه یا گلاب یا سدر یا مورد یا پماد زینك اكساید یا پمادكالاندولا، هم در پیش‌گیری و هم در درمان این مشکل مفید است.

4- از مصرف غذاهای تندوتیز خودداری کنید.

5- درصورت امکان، هر شب لباس زیر خود را عوض کنید.

تاول

1- کفش مناسب و راحت بپوشید. اگر کفش نو خریده اید؛ مدّتی قبل از سفر آن را بپوشید تا به آن عادت کنید.

2- ترجیحا از کفش‌های جاذب عرق استفاده کنید.

3- از جوراب‌نخی- و ترجیحا جوراب‌های نرم و حوله‌ای- استفاده کنید. حتّی‌المقدور هر شب جوراب‌ها را عوض کنید یا بشویید.

4- از یکی دو هفته قبل از سفر چند بار پای خود را حنا بگذارید. برای تأثیرگذاری بیشتر، حنا را با کمی گلاب و مورد مخلوط کنید.

5- قبل از هربار پیاده روی، دور انگشتان پا را چسب ضد حساسیت ببندید.

6- در زمان‌های استراحت، پای خود را با آب خنک، خوب بشویید و بعد از خشک کردن کامل، آن را با یک روغن مناسب-مثل روغن بنفشه یا پماد AD- چرب کنید.

7- اگر پایتان دچار سوزش شده ولی هنوز تاول نزده، یک پارچه نخی را با آب سرد یا گلاب آغشته کرده چند بار روی پایتان بگذارید.

8- تاول را دستکاری نکنید چراکه تاول، نقش محافظتی برای پوست دارد. اما اگر تاول خیلی بزرگ است یا باعث درد و ناراحتی می شود، به این روش آن را تخلیه کنید:

a.  با بتادین یا الکل یا پارچه آغشته به آب جوش موضع را تمیز کنید.

b.  با استفاده از سوزن سرنگ یک سوراخ کوچک روی تاول ایجاد و مایع داخل آن را به آرامی تخلیه نمایید. اگر به سرنگ دسترسی ندارید یک سوزن معمولی را چند ثانیه روی آتش بگیرید تا استریل شود.

c.  بعد از تخلیه تاول، مقداری را با آب یا گلاب مخلوط و روی زخم بگذارید و بعد از خشک شدن، آن را پانسمان کنید. راه مناسب دیگر، پانسمان تاول با عسل است.

9- یک دمپایی نرم و راحت در کوله خود داشته باشید تا در صورت بروز این مشکل و عدم امکان استفاده از کفش، از آن استفاده کنید.

سایر مشکلات

1- اگر در گرما دچار سردرد می‌شوید شقیقه های خود را با روغن بنفشه یا گلاب ماساژ دهید یا کمی روغن بنفشه داخل بینی بچکانید.

2- اگر زیاد تشنه می‌شوید از مصرف غذاهای بسیار شور یا تند یا شیرین و یا چرب و نیز پرخوری پرهیز کنید. قبل از سفر مقداری تخم خرفه را نیم کوب کرده در یک ظرف پهن ریخته و روی ‏آن را با کمی دوغ ترش بپوشانید و بگذارید خشک شود. مجددا دوغ اضافه کنید و بگذارید ‏خشک شود. این کار را  سه تا هفت بار تکرار کنید و در نهایت، تخم خرفه خشک شده نهایی را در سفر ‏همراه خود داشته باشید. مصرف روزانه یک قاشق مرباخوری تا غذاخوری از این تخم خرفه در ‏طول پیاده روی از تشنگی مفرط شما جلوگیری خواهد کرد.

3- پس از بازگشت از سفر تا مدّتی کوفتگی و درد عضلات و ورم پاها باقی می‌مانند. مداومت بر روغن‌مالی عضلات و ناحیه ورم موجب تسریع بهبودی است. با نظر متخصّص طب سنّتی، حجامت ساقین نیز می‌تواند مدّنظر باشد.

و آخر  دعوانا أن الحمد لله ربّ العالمین