بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین

شوره سر؛ راه را اشتباه نرویم!

تعریف

به زبان ساده، شوره، قطعات مرده پوست سر است که مکرّراً ریزش می کند. بسیاری از افراد در دوره های مختلف زندگی – و به ویژه در دوران بلوغ، نوجوانی و اوایل جوانی – به این مشکل مبتلا می شوند. خارش مکرّر سر که اغلب در همراهی با شوره سر دیده می شود؛ منظره نازیبای پوسته های کرم رنگ روی سرشانه ها و اطراف گوش ها و بالش ها و … خاطره ناخوشایند بسیاری از ما از این مشکل است که مراجعات مکرّر و اغلب بی حاصل پزشکی و هزینه سنگین و بی نتیجه، آن را کامل می کنند.

گاهی پوست نقاطی مثل اطراف گوش نسبت به این شوره ها حسّاس است و قرمزی و خارش و التهاب این نواحی به تابلوی بیماری افزوده می شود. گاهی هم خود پوست سر دچار التهاب و قرمزی و خارش شدید است که با اندک تحریک یا برس زدن، دچار خونریزی می شود و بیمار را به درد سر مضاعفی مبتلا می کند.

علل ایجاد کننده شوره سر از منظر طبّ جدید

شاید مهمترین تیوری مطرح شده در مورد علّت ایجادکننده شوره سر در طبّ جدید آن است که نوعی قارچ به نام «مالاسزیا گلوبوسا» که روی پوست سر زندگی می کند باعث ایجاد این مشکل است. امّا با توجّه به این که این قارچ روی پوست سر همه ما وجود دارد لابد علّتی باعث می شود که فقط بعضی از ما، آن هم در دوره های خاصّی از زندگی دچار مشکل شویم. علّت های احتمالی که برای این قضیه شمرده شده اند عبارتند از:

عدم تعادل هورمونی؛ تعرق بیش از اندازه؛ واکنش های آلرژیک؛ بهداشت ناکافی؛ تغذیه و سطح سلامت ضعیف؛ کمبود خواب؛ ارث؛ شستن و خشک کردن نادرست موها؛ استفاده از کلاه های تنگ و چسبان؛ استفاده مکرر از محصولات آرایشی مو (مانند: ژل، موس، رنگ مو، فر)؛ هوای سرد؛ آب و هوای خشک؛ گرمای بیش از اندازه و ….

نکته: هر چند اعتقاد بر این است که شوره به دلیل خشکی پوست سر ایجاد می شود، اما بسیاری از افرادی که موهای چرب دارند نیز دچار این عارضه می شوند.

درمان به شیوه طبّ جدید

به این جمله دقّت کنید: «متاسّفانه هیچ گونه درمان قطعی برای از بین بردن شوره وجود ندارد؛ شوره سر ممکن است با استفاده از نوعی داروی خاص برای مدتی قطع شود اما مجدّدا شروع می شود.»

این خلاصه آن چیزی است که طبّ جدید در مورد درمان شوره بیان می دارد. پس از این جمله ناامید کننده؛ درمان های کم تاثیر و موقّتی هم برای این مشکل بیان می شوند تا بیماری تنها «تحت کنترل» بماند تا وقتی که اوضاع خودش رو به راه شود؛ از جمله:

۱- روزی ۲ بار موها را با شامپوی معمولی بشویید. برای این کار از شامپوی قوی استفاده نکنید که پوست را خشک و شوره را زیاد می کند.

۲- اگر با اقدام فوق به نتیجه ای نرسیدید به سراغ شامپوهای ضدّ شوره بروید. روش انتخاب شامپوی ضدّ شوره هم عمدتاً بر اساس آزمون و خطاست یعنی آن قدر شامپوی خود را عوض می کنید تا یکی از آنها به سر شما بسازد! شامپوی ضدّ شوره هم روزی ۲ بار استفاده می شود و البتّه این شامپوی که به شما ساخته را نیز بهتر است بعد از مدّتی عوض کنید و به سراغ شامپوی دیگری بروید تا پوستتان به آن عادت نکند.

۳- اگر تا اینجا به نتیجه خاصّی نرسیده اید می توانید یک نوبت از پزشک محترم متخصّص پوست بگیرید و وارد مرحله دشوار بعدی شوید.

عوارض شامپوهای ضدّ شوره

۱- اگر شما روزی ۲ بار بخواهید با آب خالی هم پوست سر خود را بشویید، موهایتان ممکن است به تدریج دچار مشکلات عدیده ای مثل خشکی، ریزش و امثال آنها شوند چه برسد که این کار را با یک شامپوی مملوّ از موادّ شیمیایی مختلف انجام دهید؛ بنابراین اساساً این گونه درمان ها را نمی توان درمانی منطقی دانست.

۲- علاوه بر تمام موادّ شیمیایی تحریک کننده و مضرّ موجود در همه شامپوها – که باعث شده است اساساً از نظر ما استفاده از هر شامپویی با هر فرمولاسیونی برای موها نامطلوب باشد – بسیاری از شامپوهای ضدّ شوره محتوی «ایمیونوتوکسیگنت» و «نوروتوکسیگنت» هستند که عملکردی شبیه سولفید دارند و به همین دلیل اگر بلعیده شوند می توانند باعث بروز نقص در ارگان های حیاتی بدن شوند.

طبیعی است که تماس این مواد با پوست سر هم – به ویژه پوست سری که به واسطه شوره شدید ملتهب شده است – می تواند حدّاقلّی از جذب آنها به داخل بدن را به دنبال داشته باشد.

۳- علاوه بر این ها، شامپوهای ضدّ شوره معمولاً حاوی موادّ سرطان زایی از جمله PVP و فرمالدیید(HCHO) هم هستند.

دیدگاه منطقی طبّ سنّتی به مساله شوره سر

در طبّ سنّتی به مساله شوره سر به عنوان مشکلی بیرونی نگاه نمی شود. شاید مهمترین دلیل توانایی روش های طبّ سنّتی در درمان شوره سر هم همین تفاوت دیدگاه باشد.

در طبّ سنّتی، شوره سر – به مانند بسیاری دیگر از مشکلات پوستی از جمله کهیر، اگزما، جوش غرور و … – حاصل عدم تعادل در کارکرد کبد و عدم توانایی این عضو حیاتی برای تجزیه تحلیل و دفع موادّ نامطلوب و اضافی بدن از راه های معمول و منطقی است.

به این ترتیب، این موادّ دفعی انباشته شده، برای خروج از بدن به سمت راه های غیر معمول سوق داده می شوند. یکی از راه های جایگزین در این موارد، پوست است که بسته به نوع مادّه دفعی، بروز مشکلات مختلفی از جمله همین شوره سر در آن مورد انتظار خواهد بود.

بنابراین، شوره سر یک مادّه دفعی بدن است که کبد به هر دلیل نتوانسته است آن را به روش معمول بیرون بریزد و به همین جهت متوسّل به یک راه غیر عادّی – یعنی دفع مادّه از راه پوست سر – شده است. اساس تمام روش های پیشگیرانه و درمانی طبّ قدیم برای درمان شوره سر همین تیوری ساده است.

پس تکلیف این قارچ ها چه می شود؟

شاید بپرسید که با این حساب، کشفیات تقریباً قاطع دانشمندان در مورد نقش قارچ هایی که روی پوست سر زندگی می کنند چگونه توجیه می شود؟

پاسخ این سوال ساده است و در ابتدای بحث به آن اشاره شد. اگر این قارچ ها را به عنوان علّت ایجاد شوره سر بپذیریم تکلیف این همه آدم که این قارچ ها را دارند ولی شوره سر ندارند چه می شود؟ بنابراین باید پذیرفت که نقش این قارچ ها حدّاکثر به عنوان یک عامل فرعی قابل پذیرش است؛ به این معنا که اگر به واسطه مشکلات کبدی، در پوست سر زمینه مساعد فراهم آید این قارچ ها هم اعمال شیطنت آمیز خود را شروع می کنند و اگر مشکل اصلی برطرف شود، این قارچ ها هم سر جای خود خواهند نشست!

با این دیدگاه، عملاً تناقضی بین نظریات طبّ قدیم و جدید به وجود نمی آید. اگر چه بنده اعتقاد و اصرار به ضرورت همیشگی تطابق نظرات طبّ جدید و قدیم ندارم. یک نکته جالب هم این است که بعضی از مسایلی که به عنوان عامل زمینه ساز فعّالیت قارچها ذکر شد؛ مشکلاتی هستند که باعث ایجاد مشکل در کارکرد کبد یا نتیجه آن هستند(ازجمله کم خوابی، تغذیه نامناسب، آلرژی ها و ….)

اصول درمانی شوره سر به شیوه طبّ سنّتی

چنانکه گفتیم هدف گیری اصلی در درمان شوره سر، اصلاح کارکرد کبد است و نه محو سریع شوره ها تا به این ترتیب یک درمان ماندگار برای بیمار فراهم شود؛ بنابراین:

۱- حتماً و حتماً و حتماً اگر یبوست دارید آن را درمان کنید. درمان یبوست گاهی به تنهایی برای درمان شوره سر کفایت می کند. در این بین مصرف خاکشی با توجّه به اثر بسیار خوبی که در فعّال سازی کبد دارد مطلوب است؛ به این ترتیب که روزی ۲-۱ بار و هر بار یک قاشق مربّاخوری خاکشی را در یک استکان آب جوش به اندازه ۵-۴ قُل به آرامی جوشانده و میل کنید.

اگر احیاناً یبوست، شدید بود و با خاکشی به نتیجه نرسیدید به سراغ روش های دیگر بروید. برای اطلاعات بیشتر می توانید این مقاله را بخوانید:

امّ الامراضی به نام یبوست

۲- از مصرف هرگونه موادّ غذایی که باعث اختلال عملکرد کبد می شود پرهیز کنید. در این میان به ویژه بر انواع فست فودها و غذاهای آماده، سرخ کردنی ها و غذاهای چرب، غذاهای تند و پرادویه، آجیل های بوداده، انواع نوشابه ها، شیرینی ها و شکلات های مصنوعی، قند و شکر، سس های کارخانه ای و …. تاکید می کنم.

سعی کنید مصرف غذاهای خام و گیاهی را نسبت به غذاهای پخته و حیوانی، افزایش دهید.افزایش سهم مصرف غذاهای گیاهی – به ویژه غذاهای خام گیاهی – تاثیری بسیار عالی در افزایش کارکرد کبد خواهد داشت.

۳- با نظر پزشک معالج خود و در صورتی که نیاز به حجامت دارید؛ حتماً آن را انجام دهید. این کار به ویژه در بیمارانی که خارش و التهاب سر شدید دارند توصیه می شود. تقریبا تمام مبتلایان به شوره سر از انجام حجامت سود خواهند برد.

بهترین حجامت برای درمان شوره سر، حجامت عام است که بهتر است تا سه دوره به صورت ماهیانه تکرار شود.

۴- برای چند ماه از داروهای فعّال کننده کبد استفاده کنید. راحت ترین و عمومی ترین راه برای این کار آن است که عرق کاسنی و شاهتره را به مقدار مساوی مخلوط و روزی ۳-۲ استکان میل کنید. با افزودن خاکشی به این ترکیب، می توانید اثر آن را افزایش دهید.

سایر داروها را با مشورت با پزشک مجرّب فرا بگیرید.

با توجه به این که بر اساس منطق طب سنتی، در اکثر موارد، شوره سر نوعی سوءمزاج گرم محسوب می شود، در قاطبه بیماران باید مصرف غذاها و داروهای خنکی یا خنکی بخش افزایش یابد و مصرف غذاها و داروهای گرمی یا گرمی بخش کاهش پیدا کند.

نکته: ترکیب عرق کاسنی و شاهتره، دارویی است که تقریبا به همه افراد با همه مزاج ها می سازد و چشم بسته می توان آن را به همه مبتلایان به شوره سر تجویز کرد.

۵- شاید کمتر چیزی به اندازه استرس، کارکرد کبد را تحت تاثیر قرار دهد. لذا همزمان با درمان شوره سر به فکر ایجاد آرامش روانی برای خود نیز باشید.

6- انجام حدّاقل ورزش روزانه با بهبود عملکرد کبد و خونرسانی به پوست سر در بهبود شوره نقش موثّری خواهد داشت.

7- سعی کنید حتّی المقدور از صابون های طبیعی و سنّتی برای شستشوی سر استفاده کنید.

8- مصرف جوانه گندم – به صورت تازه یا پودر شده – هم به همه بیماران توصیه می شود.

درمان های موضعی

با انجام اقدامات فوق الذّکر معمولاً شوره سر به طور ریشه ای درمان خواهد شد؛ امّا از آنجا که اغلب بیماران ترجیح می دهند هر چه سریع تر، ظاهر ناخوشایند موها و خارش آنها را درمان کنند چند راه ساده و در عین حال موثّر برای درمان سریع این مشکلات پیشنهاد می کنیم:

۱- یک قاشق مربّاخوری حنا را در نصف استکان روغن زیتون تصفیه نشده حل کرده؛ هفته ای یکی دو بار آن را کاملا روی پوست سر ماساژ دهید و روی آن را با پلاستیک پوشانده بعد از ۵-۴ ساعت دوش بگیرید. با توجّه به مخلوط شدن حنا با روغن می توانید مطمین باشید که این کار باعث تغییر رنگ موهای شما نخواهد شد.

۲- انواع موادّ اسیدی طبیعی می توانند شوره سر را از بین ببرند. ساده ترین راه آن است که برای مدّتی، یک ساعت قبل از استحمام، بن موها را با سرکه(به تنهایی یا با کمی آب) یا آبغوره(و به خصوص لِرت آبغوره یعنی همان مادّه لزجی که در شیشه های آبغوره ته نشین می شود) ماساژ داده روی آن را با پلاستیک بپوشانید.

۳-  یک قاشق غذاخوری آرد گندم و یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در نصف استکان روغن زیتون تصفیه نشده حل کرده به همان شیوه فوق عمل کنید.

۴- دو قاشق غذاخوری آب پیاز، سفیده یک عدد تخم مرغ و دو سه قاشق غذاخوری روغن زیتون تصفیه نشده را با هم مخلوط نموده شب روی پوست سر مالیده صبح بشویید. این نسخه مشکل و بدبو! برای درمان شوره های مقاوم به درمان توصیه می شود و معمولاً در عرض چند شب، مشکل را حل می کند.

۵- اگر خارش و التهاب پوست سر زیاد است می توانید برای مدّتی از شستشوی سر با سدر بهره بگیرید. برای این کار هفته ای دو سبار، در حمام، کمی سدر را با آب داغ مخلط کرده روی پوست سر خود ماساژ داده بعد از 10 دقیقه بشوئید.

6- یک راه ساده و درعین حال موثر ان است که نیم سیر گل خطمی را با ۲ لیوان آب به آرامی حدود نیم ساعت بجوشانید و سپس صاف کنید. مایع باقیمانده را با شامپوی خود مخلوط کنید.(مهم نیست که از چه شامپویی استفاده می کنید.)

هر بار که حمام می روید شامپو را کاملاً تکان دهید تا با این آب مخلوط شود و سپس شامپو کنید. این کار علاوه بر نرم کردن موها اثر خوبی در کاهش شوره ها و خارش و التهاب آنها دارد. توجّه داشته باشید که عصاره گل خطمی حتما باید با شامپو مخلوط شود و در غیر این صورت خیلی سریع فاسد خواهد شد.

سایر راهکارها

اقداماتی که در ادامه می آیند می توانند به عنوان راهکارهای کمکی مدّ نظر قرار گیرند:

* به اندازه کافی بخوابید.

* اگر پوست سر خارش زیادی داشت، هرگز آنرا با ناخن نخارانید چرا که این کار ممکن است باعث ایجاد عفونت گردد؛ برای این کار از نوک انگشتان خود برای این کار استفاده کنید.

* روزهایی که هوا خیلی سرد است، باد شدید می وزد و یا آفتابی شدید است؛ اگر می خواهید برای مدت زمان طولانی در فضای آزاد باقی بمانید، کلاه نرم و راحتی به سر بگذارید.

* مصرف رنگ مو و محصولات حالت دهنده مو به خصوص آنهایی که حاوی الکل هستند را به حدّاقل برسانید