خطاهاى پزشکى مدرن

پیتر مونتیگ¹ 


چکیده: 

پزشکى جدید در کنار دستاوردهایش، حامل مشکلات و عوارضى است که عموم مردم کم تر از آن ها آگاهى دارند. این گونه عوارض و بیمارى ها که به عنوان بیمارى هاى پزشک زاد شناخته مى شوند و عمدتا محصول عملکرد پزشکان و نیز نتیجه نوع مراقبت هاى پزشکى، محیط آلوده بیمارستان ها و... است، از چنان حجم قابل توجهى برخوردارند که مى توانند پزشکى مدرن را به طور جدى به چالش کشانند. 



در سال 1999 برخى نهادها و سازمان هاى معتبر آمریکایى، افشا نمودند که یکى از بزرگ ترین عوامل مرگ و میر در این کشور «اشتباهات و خطاهاى پزشکى» است. 

نشریه نیویورک تایمز در گزارشى در نهم نوامبر این سال اعلام نمود که همه ساله، پنج درصد کسانى که به بیمارستان ها مراجعه مى کنند و یا به عبارت دیگر، 8/1 میلیون نفر از مراجعین، به بیمارى هایى جدید مبتلا مى شوند. این گونه بیمارى ها که به عنوان «بیمارى هاى پزشک زاد» شناخته مى شوند، عمدتا محصول عملکرد پزشکان و یا نتیجه مراقبت هاى پزشکى است. مطابق گزارش «مرکز کنترل بیمارى هاى دولت فدرال» این گونه بیمارى ها، همه ساله مسؤول مستقیم مرگ بیش از بیست هزار نفر در میان بیماران آمریکایى هستند و در هفتاد هزار مرگ دیگر نیز به نحوى ایفاى نقش مى نمایند و در مجموع، هزینه هاى تحمیلى آن ها بر جامعه بالغ بر 5/4 میلیارد دلار است. 

در طول بیست سال گذشته، میزان ابتلاى به این گونه بیمارى ها با رشد 36 درصدى همراه بوده که دلایل آن از سویى افزایش ضعف و آسیب پذیرى مراجعه کنندگان به بیمارستان ها نسبت به بیست سال گذشته و از سوى دیگر، استفاده مفرط از آنتى بیوتیک ها است که سبب خلق میکروب هاى کشنده مقاوم در برابر این گونه آنتى بیوتیک ها شده است. 

1 1- Peter Montague

منابع آلودگى

بخش قابل توجهى از مشکلات، متوجه پرسنل بهداشتى بیمارستان هاست؛ پرسنلى که از شست و شوى دستانشان به طور مناسب قصور مى ورزند. نشریه تایمز در مطلبى به قلم دکتر «روبرت وینستین» متخصص بیمارى هاى عفونى در این باره مى نویسد: «دست ها خطرناک ترین چیزها در بیمارستان ها هستند.» مطابق مطالعه دیگرى که در دانشگاه پزشکى دوک انجام شد، مشخص گردید که تنها 17 درصد پزشکانى که در بخش مراقبت هاى ویژه بیمارستان ها به فعالیت مشغولند، دستان خود را به طور مناسبى مى شویند. 

در حال حاضر، دستکش هاى پلاستیکى به جایگزینى براى شست و شوى دست ها تبدیل شده است. متأسفانه بسیارى از پرسنل بهداشتى، به این محصول صرفا به عنوان محافظى براى خودشان نگاه مى کنند و از همین رو، صبح ها با شروع کارشان آن ها را به دست کرده و در تمام طول روز همراه آن ها است و استفاده از آن ها به معناى عدم شست وشوى دستانشان است. آمارها بیانگر آن است که پرسنل بهداشتى بیمارستان ها به طور متوسط، 82 درصد زمان حضورشان در محیط هاى بیمارستانى را با دستکش مى گذرانند اما استفاده مناسب و مطلوب از آن که مستلزم تعویض دستکش مى باشد، صرفا 16 درصدِ زمان حضورشان را به خود اختصاص داده است. 

اصولاً بیمارستان ها انگیزه اى براى کنترل میزان بیمارى هاى عفونى در بیمارانشان ندارند. در این باره دکتر «ویلیام جارویس» مى گوید: «در صورتى که فاقد امکانات و مراقبت هاى مناسب در قبال بیمارى هاى عفونى باشیم، این بدان معنا نیست که چنین عفونت هایى وجود ندارد.» 

همه ساله حدود 6/33 میلیون نفر در بیمارستان هاى آمریکا پذیرش مى شوند و حدود 3/3 درصد آن ها به واسطه حضورشان در محیط بیمارستان ها با «پیامدهاى نامطلوب» مواجه مى شوند که این پیامدها نه محصول بیمارى و یا شرایط جسمى بیمار که نتیجه نوع مدیریت بهداشتى حاکم است. حدود 2/11 درصد این پیامدها به مرگ بیماران مى انجامد که حدود 5/55 درصد آن متوجه اشتباهات پزشکى است. این بدان معناست که از هر پانصد نفر مراجعه کننده به بیمارستان هاى آمریکا، یکى به واسطه اشتباهات پزشکى جدید جان خود را از دست مى دهد و این رقم در مقایسه با احتمال مرگ مسافرین هوایى که یک نفر در هر 8 میلیون پرواز است، معنا مى یابد. از همین روست که اشتباهات پزشکى یکى از مشکلات مهم عرصه بهداشت عمومى است. تنها در آمریکا، مرگ بالغ بر 44 هزار نفر در یک سال در نتیجه اشتباهات پزشکى، از مرگ تصادفات اتومبیل هم در این کشور پیشى گرفته است. 

شرایط حاکم حکایت از آن دارد که در خطاهاى محصول تکنولوژى، در صورتى که میزان مرگ و میر در حد یک در میلیون باشد، این محصول قابل قبول است و این در حالى است که این میزان در مورد پزشکى مدرن یک در پانصد و یا به عبارت دیگر، دو هزار در یک میلیون است! 

البته نکته مهم آن است که اصولاً این آمار صرفا مبتنى بر اطلاعات و آمارى است که در سوابق پزشکى بیماران ثبت مى شود و یقینا حجم قابل توجهى از بیماران، به مسایل و مواردى از این دست توجهى ندارند و این بدان معنا است که بسیارى از خطاهاى پزشکى مدرن و نیز مشکلات حاصله از آن، چه در محیط بیمارستان ها و چه در عرصه اجتماع، ناگفته باقى مى ماند و نوعى سکوت بر این مسأله سایه انداخته است. 

اگرچه طرفداران پزشکى مدرن چنین درصد خطایى را ناچیز مى شمارند، اما مطالعات و بررسى ها حکایت از آن دارد که این رقم فراتر از موارد گزارش شده است. یکى از مطالعات انجام شده در یکى از بیمارستان هاى وابسته به دانشگاه پزشکى اى در آمریکا بر روى 518 بیمار نشان داد که 36 درصد این جمعیت به بیمارى هاى پزشک زاد مبتلا شده اند و 9 درصد از این جمعیت جدید با خطر مرگ مواجه مى شوند که از این رقم نیز 2 درصد جان خود را از دست مى دهند. از این رو، آمار دقیق تر آن است که میزان خطاهاى پزشکى مدرن که با مرگ بیماران همراه مى شود، نه یک در پانصد بلکه 10 در پانصد است. 

مطالعه دیگرى که بر روى 1047 بیمار پذیرش شده در دو مرکز مراقبت هاى ویژه و یک واحد جراحى صورت پذیرفت، نشان داد که 480 نفر از آن ها و یا به عبارتى 46 درصدشان، با پیامدهاى نامطلوب مواجه شده اند و این پیامدها در مورد 185 بیمار و یا به عبارت دیگر، 18 درصد کل مراجعه کنندگان، واقعا جدّى و به ناتوانى، معلولیت و نیز مرگ آن ها منجر شده است. 

بخش مهم دیگرى از اشتباهات پزشکى، به خطاهایى مربوط مى شود که نتیجه تجویز داروهاى اشتباه، میزان اشتباه تجویز و یا حاصل ترکیب، واکنش و استفاده غیراصولى هم زمان آن ها است. اگرچه گزارش هاى ارائه شده نشان مى دهد که در سال 1993 به واسطه استفاده غلط از این گونه داروها، 7391 نفر جان خود را از دست داده اند، اما کارشناسان بر این باورند که رقم واقعى بسیار فراتر از این میزان است. عدم ارائه رقم صحیح، نتیجه عدم گزارش و یا عدم ثبت چنین مرگ و میرهایى است. 

یکى دیگر از مخاطرات پزشکى مدرن، به مسأله تجویز فراتر از حد معمول دارو توسط پزشکان مربوط مى شود. در خلال سال هاى 1993-1983 مرگ و میر حاصل از این گونه اشتباهات، دو تا چهار برابر افزایش پیدا کرده است. 

هم چنین پژوهش ها مبیّن این مطلب است که بسیارى از پزشکان اصلاً توجهى به واکنش هاى موجود و تأثیر داروها بر یکدیگر ندارند و این مسأله در مورد کودکان و سالخوردگان جدى تر است، به طورى که در کودکان، در مورد آمارهاى رسمى بیمارى هاى پزشک زاد، بسیار فراتر از بزرگسالان است. در همین باره، مى توان به مطالعه اى اشاره داشت که مشخص مى سازد، 25 درصد داروهاى تجویزى براى سالخوردگان در آمریکا، تجویزى نادرست بوده است. 

البته پزشکان تنها مشکل این پدیده نیستند بلکه بررسى ها حکایت از آن دارد که از 4/2 میلیون نسخه اى که همه ساله در آمریکا توسط پزشکان تجویز مى شود، 4 درصد با اشتباه داروخانه داران در نسخه پیچى همراه مى شود. 

به هر حال این آمار و ارقام، صرفا محدود به محیط هاى بیمارستانى است و متأسفانه تا کنون بررسى هاى مناسبى از وضعیت مراقبت هاى بهداشتى در آمبولانس ها، آسایشگاه هاى معلولین، زایشگاه هاى خصوصى و... صورت نپذیرفته است و تنها مطالعه علمى اى که در یکى از بیمارستان هاى کوچک صورت نگرفته، بیانگر آن است که به ازاى هر یک دلارى که بیماران صرف دریافت دارو مى نمایند، باید 33/1 دلار صرف درمان آسیب ها و تأثیرات حاصله از استفاده از این گونه داروها کنند. 

منبع: www.racher.org