بسم الله الرحمن الرحیم
و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین
کمی سخت تر از آب خوردن!
(مروری بر آداب و شرایط مطلوب آب خوردن- گفتار نخست)
آب خوردن آن قدرها هم که می گویند کار آسانی نیست. آداب و شرایط طبّی، اخلاقی و فقهی مترتّب بر این کار به ظاهر ساده، آن قدر زیاد است که ممکن است در ابتدا به نظر رسد که رعایت کردن آنها، ما را از لذت نوشیدن یک جرعه آب گوارا محروم می کند؛ اما دانستن این که رعایت این موارد چه منافعی دارد و عدم رعایت آنها، باعث بروز چه مشکلاتی می شود به ما کمک می کند که رعایت این دستورات، به آسانی آب خوردن شود. در مقالاتی که تحت همین عنوان، یعنی «کمی سخت تر از آب خوردن» به نگارش درخواهد آمد؛ مروری بر آداب طبّی، اخلاقی و فقهی خوردن آب خواهیم داشت.
1- چه قدر باید آب بخوریم؟
شاید طرح این سوال کمی مضحک به نظر بیاید؛ اما جالب است بدانید که عملاً بیشترین اشتباهات در مورد نوشیدن آب در همین مساله پیش می آید. متاسّفانه طبّ جدید، آب را مادّه ای فاقد اثر منفی قابل توجّه بر روی بدن می داند که از دستگاه گوارش جذب می شود و با ادرار، تنفّس و تعریق خارج می شود و در این راه مقداری از سموم بدن را نیز با خود دفع می کند. بنابر این استدلال، هر قدر که آب بیشتری بخوریم؛ موادّ دفعی بیشتری از بدن خارج می شود و به همین جهت، باید همگان، میزان حدّاقلی از آب – که معمولاً بین 6 تا 8 لیوان در روز در نظر گرفته می شود – مصرف کنند و برای این مصرف آب هم فواید متعدّدی ذکر می کنند. جالب این جاست که در صورت وجود برخی بیماریها مانند سنگ کلیه، این توصیه گاهی تا 15 لیوان در روز افزایش پیدا می کند. نکته تاسّف بار در این میان، آن است که برخی از کسانی که در راه گسترش طبّ سنّتی و اسلامی تلاش می کنند؛ گاه، ناخواسته در دام این عقیده شایع می افتند و علیرغم مخالفت واضح اینگونه توصیه ها با نظریات طبّ سنّتی و اسلامی، دستور به مصرف فلان مقدار آب در روز می دهند. اما به راستی میزان مصرف صحیح آب در روز به چه میزان است؟ برای فهم بهتر این نکته باید موارد ذیل را مدّ نظر داشت:
1-1- آب، برخلاف عقیده طبّ کلاسیک، از منظر طبّ سنّتی، مادّه ای است که دارای دو اثر سردی و رطوبت است و به همین جهت هر قدر که مصرف آن در بدن بیشتر شود؛ این دو اثر را نیز در بدن افزایش می دهد. بنابراین اگر مصرف آب از حدّ تعادل مورد نیاز شخص بیشتر باشد؛ آثار منفی آن از جمله ورم اندام ها، پف کردن صورت، افزایش وزن، دردهای مفصلی، افسردگی، خواب آلودگی، تنبلی و سستی، کاهش میل جنسی، مشکلات گوارشی و مانند آن بروز می کنند. بنابراین به همان دلیل که ما حق نداریم بیش از اندازه از چربی، نمک و مانند آنها در رژیم غذایی خود استفاده کنیم؛ مصرف آب بیش از حدّ نیز می تواند ما را دچار بیماریهای مختلف کند. هرگز فراموش نمی کنم بانوی محترمی را که برای درمان خود به این جانب مراجعه کرده بود. نامبرده تقریباً دچار هیچ بیماری خاصّی نبود جز اینکه یک بار در یک سونوگرافی از کلیه، مقداری « شن کلیوی » برایشان تشخیص داده شده بود و بنا به توصیه پزشک خود شروع به مصرف مقادیر زیادی آب در روز کرده بود. این قدر بگویم که این بانوی محترم در حالی به اینجانب مراجعه کرد که تنها به خاطر اجرای همین دستور غلط، زندگیش در معرض نابودی قرار گرفته بود و یک زن سالم، تبدیل به یک بیمار تمام عیار با افسردگی بسیار شدید، خستگی و خواب آلودگی دایم و مانند آنها شده بود؛ بنابراین فراموش نکنید که:
آب ار چه همه زلال خیزد از خوردن پر ملال خیزد
1-2- کسی که اندک آشنایی با مبانی طبّ سنّتی و اسلامی دارد می داند که نیازهای غذایی هر فرد بر اساس مزاج وی تعیین می شود. بنابراین همان گونه که یک فرد صفراوی که مزاجی گرم و خشک دارد ممکن است دایماً عطش داشته باشد و نیاز به خوردن آب؛ یک فرد بلغمی با طبع سرد و تر، به ندرت احساس تشنگی می کند. در این حال نه می توان به نفر اول خرده گرفت که چرا این قدر آب می خورد و نه به نفر دوم ایرادی وارد است که چرا آب نمی خورد؛ جالب اینجاست که نفر دوم هنگامی هم که تشنه می شود ممکن است ترجیح دهد از نوشیدنی های گرم برای رفع عطش استفاده کند؛ در حالیکه نفر اول به دنبال سر کشیدن یک شیشه آب تگری! است؛ بنابراین:
اگر فرد، دچار بیماری خاصّی نباشد که الگوی آب خوردن طبیعی را دچار اختلال کند(مثل مرض قند) میزان صحیح نوشیدن آب در مورد وی، به اندازه میزان تشنگی اوست.