بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين
نقدی بر توصیه های حفظ سلامتِ دفتر طب ایرانی، وابسته به وزارت بهداشت
بسمه تعالی
با تبریک سال نو و آرزوی سلامت برای همه مردم عزیز
قصد نداشتم در همین ابتدای سال زبان به انتقاد بگشایم ولی متوجه شدم دفتر طب ایرانی (طب سنتی اسلامی سابق) وابسته به وزارت بهداشت در مطلبی به قلم آقای "دکتر خدادوست" مجموعه توصیه هایی مربوط به حفظ سلامت در فصل بهار منتشر نموده است.
ابتدا به متن آن توجه فرمایید:
تدابیر فصل بهار و تدابیر نوروز
دکتر محمود خدادوست، متخصص طب ایرانی
مزاج بهار گرم و مرطوب رو به اعتدال است و به همین دلیل توصیه میشود، از پرخوری در این فصل پرهیز کرده و در صورتی که احساس پري مي‌کنيد، يک وعده در ميان غذا بخوريد.
در بهار باید از مصرف زیاد غذاهای گوشتی، به خصوص غذاهای دارای گوشت قرمز و غذاها و خوراک‌های شور و غلیظ پرهیز کرده و مصرف ادویه‌جات تند مانند دارچین، فلفل و زنجبیل را کاهش داد.
بهار، فصل پاکسازی است و اکثر افراد به دنبال روش‌های پاکسازی بدن در این فصل هستند، اما روش پاکسازی در هر فرد باید با توجه به شرایط مزاجی و یا احتمالا سوء مزاج غالب شده بر بدن وی و توسط پزشک متخصص تعیین شود.
توصیه به عموم مردم برای حجامت در فصل بهار، مبنای علمی نداشته و می‌تواند سلامتی برخی را به مخاطره بیندازد.
ورزش در فصل بهار باید آرام و طولانی‌مدت باشد تا بیشتر از ایجاد گرما در بدن، سبب تحلیل مواد زاید تجمع‌یافته از فصل زمستان شود.
بهترین زمان برای ورزش کردن در فصل بهار، اوایل روز (صبح) و اواخر روز (غروب) است.
صبحانه یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی است که نقش ویژه‌ای در حفظ سلامت افراد دارد و تعطیلات نوروز زمان خوبی است که فارغ از مشغله‌های کاری دیگر ایام سال، از فواید مصرف این وعده مهم بهره‌مند شویم.
حذف وعده ناهار و غني‌تر کردن وعده صبحانه، توصيه هميشگي در ايام نوروز است.
غذای سفر باید غذایی سبک و زودهضم بوده و از مواد تازه تهیه شده باشد و به میزان کم مصرف شود؛ از پرخوری و روی هم‌خوری در طول سفر بپرهیزید.
مصرف گیاه خرفه به عنوان سبزی خوردن در وعده‌های غذایی، تاثیر بسیار زیادی در درمان خارش‌های فصل بهار و از بین رفتن تلخی دهان در این فصل دارد.
این متن حاوی نکات خوبی است که ما هم عمل به آنها را به مردم توصیه می کنیم لیکن در بخشی از آن آمده است:
"بهار، فصل پاکسازی است و اکثر افراد به دنبال روش‌های پاکسازی بدن در این فصل هستند، اما روش پاکسازی در هر فرد باید با توجه به شرایط مزاجی و یا احتمالا سوء مزاج غالب شده بر بدن وی و توسط پزشک متخصص تعیین شود. توصیه به عموم مردم برای حجامت در فصل بهار، مبنای علمی نداشته و می‌تواند سلامتی برخی را به مخاطره بیندازد".
این عبارات به خودی خود صحیح است و بدیهی است افراد نباید سرخود و به صورت بی رویه حجامت کنند ولی چند نکته وجود دارد که باید شفاف سازی شود:
در متن منتشر شده تشخیص لزوم انجام حجامت منوط به نظر پزشک متخصص شده است. ظاهرا منظورشان، پزشکی است که تخصص طب سنتی را اخذ کرده است.
سوال جدی این است که:
1) آیا تشخیص این که فرد حجامت بکند یا خیر آن قدر دشوار و تخصصی است که فقط متخصص طب سنتی می تواند در مورد آن اظهار نظر کند؟! یعنی نمی شود این وظیفه را با آموزشهایی به پزشکان عمومی محول کرد؟ یا می شود ولی نمی خواهیم؟
یا می شود ولی این ده سال فرصتی که از تاسیس دانشکده های طب سنتی می گذرد برای یک آموزش ساده کافی نبوده است؟
2) این همه تاکید که مردم به سایر اطبای سنتی مراجعه نکنند برای چیست؟ این اولین بار نیست که این جمله را از زبان متولیان طب سنتی می شنویم که "برای دریافت خدمات طب سنتی فقط به متخصصان این طب و فقط به سلامتکده های وابسته به دانشکده طب سنتی مراجعه کنید".
اولا خوب است این دوستان به منظور شفاف سازی به مردم بگویند که پزشکان برای اخذ تخصص طب سنتی، فقط حدود 30 واحد درسی را در طی سه سال می گذرانند که مقداری از آن هم اختصاص به زبان عربی و .... دارد و اغلب این همکاران پزشک هم سابقه چندانی در طب سنتی ندارند حال آن که برخی از پزشکان عمومی متجاوز از 10 تا 20 سال سابقه فعالیت و تحقیق و تدریس در طب سنتی دارند.
با این شرایط کدام دسته صلاحیت بیشتری برای طبابت سنتی و اظهار نظر در مورد حجامت دارند؟ اگر طب، جزء علوم تجربی است پس به تجارب چندین ساله پزشکان در مورد حجامت و سایر موضوعات طب سنتی باید بها داده شود که متاسفانه این کار در این سالها انجام نشده و حتی راهکاری برای آن اندیشیده نشده است و برعکس در اظهار نظرها و اخیرا آیین نامه ها تلاش می شود تا پزشکان با تجربه از این عرصه حذف شوند.
ثانیا مگر ما چه تعداد متخصص طب سنتی داریم که از مردم می خواهیم فقط به آنها مراجعه کنند؟ از سال 1386 که تاسیس دانشکده های طب سنتی آغاز شد تاکنون حدود 500 پزشک به آنجا راه یافتند که بسیاری از آنها هنوز فارغ التحصیل نشده اند یعنی در حال حاضر حتی نیم درصد از جامعه پزشکی ما تخصص طب سنتی ندارند.
در شرایطی که مقام معظم رهبری ترویج و توسعه طب سنتی را از وزارت بهداشت مطالبه کرده اند و در شرایطی که پزشکان به اصطلاح متخصص طب سنتی (در واقع PHD طب سنتی) نه از نظر کمی و نه از نظر علمی و تجربی جوابگوی نیاز مردم نیستند، اصرار بر این که عموم مردم فقط به آنها مراجعه کنند، بیش از آن که دلسوزانه باشد، بوی انحصارطلبی و یا تلاش برای محدود کردن طب سنتی می دهد.
آقای دکتر خدادوست همچنین نسبت به عوارض خطرناک حجامت برای برخی از مردم هشدار داده است.
اولا ما به دفعات از برخی پزشکان متخصص طب سنتی شنیده ایم که کاربرد حجامت را در طب سنتی بسیار محدود و موردی ذکر کرده اند که محل بحث است. برخی از آنها حتی به این هم بسنده نکرده و حجامت را امری مضر حتی زیان بارتر از فست فود دانسته اند. این انتظار کاملا به جایی است که متولیان طب سنتی صداقت خود را در قول و عمل نشان دهند. این که از یک طرف در برابر گزافه گویی های برخی پزشکان زیرمجموعه خود سکوت کنند و از طرف دیگر با شروع بهار که فصل مناسب برای حجامت است از خطرات آن سخن بگویند اصلا به دل نمی نشیند. برخورد صادقانه و تقوا اقتضاء می کند که ما به عنوان پزشک مطلع و دلسوز، در اظهارات خود ضمن تایید حجامت و فواید آن در فصل بهار، از مردم بخواهیم که این کار را زیر نظر پزشک معتمد و آشنا به مبانی طب سنتی انجام دهند نه این که بگوییم می تواند خطرناک باشد و حتما باید با تجویز متخصص طب سنتی انجام شود
این یعنی ترساندن مردم.
ثانیا شواهد فراوان و دقت در گفتار همکاران ما در دانشکده های طب سنتی نشان می دهد که متاسفانه بسیاری از ایشان اطلاع کافی و احاطه تجربی نسبت به حجامت و فواید بهداشتی و درمانی آن ندارند. به همین علت با آن مخالفت می کنند و به ندرت برای بیماران تجویز می کنند. اگر منکر این عرض بنده هستید لطف کنید آمار انجام حجامت را در کلینیکهای وابسته به دانشکده های طب سنتی در یکسال گذشته منتشر کنید تا همگان مطلع شوند که پزشکان آموزش دیده در دانشکده ها در طول یک سال، حجامت را برای چند نفر از مراجعان لازم دانسته اند؟
ثالثا در روایت منسوب به امام رضا علیه السلام، انجام حجامت در اولین ماه بهار مورد تاکید قرار گرفته است. ما نیز بر اساس علم و تجربه خود به مردم توصیه می کنیم در این زمان حجامت پیشگیرانه را انجام دهند. فقط قبل از آن مشورتی با پزشک سنتی معتمد داشته باشند تا دچار غلبه بلغم یا برخی امراض خاص مثل کم خونی نباشند.
در پایان خواسته ما از متولیان طب سنتی این است که یکبار برای همیشه جایگاه حجامت را در پیشگیری و درمان، مستند به منابع طب سنتی تبیین کنند تا جلوی گزافه گویی ها گرفته شود. نه کسی آن را درمان همه بیماریها بنامد و نه کسی جایگاهش را تا این حد تنزل دهد.
بنده و بعضی دیگر از همکاران حاضریم در صورت همکاری دانشکده های طب سنتی فهم خود را از حجامت و سایر موضوعات طب سنتی مستند به منابع معتبر و تجارب 20 ساله، به همکاران پزشک در حال تحصیل در این رشته آموزش دهیم تا هم همکاران و هم مردم از سردرگمی نجات پیدا کنند و هر روز شاهد اظهار نظرهای ضد و نقیض نباشیم.
والسلام دکتر رضا منتظر
04/01/97